شهروندان کشور هر ساله با این مشکل مواجه است. با این حال، برای سال های متمادی دولت افغانستان قادر به حل این مشکل به صورت بنیادی نبوده است. امسال که توان خرید مردم پایین است، افزایش قیمت گاز منجر به واکنش های شهروندان کشور شد. در پی این واکنش ها، تعدادی از وزیران به مجلس نمایندگان فراخوانده شد و به سوال های نمایندگان مردم پاسخ دادند. واکنش های مردم و فشار مجلس نمایندگان باعت شد تا وزرای مسئول در پی حل مشکل مردم برآید. بر همین مبنا، جدیدا وزارت تجارت و صنایع دو قرار گاز را با کشور های روسیه و آذربایجان امضا نموده است. براساس قراردادی که وزارت تجارت افغانستان با کشور آذربایجان امضا نموده است، افغانستان 150 هزار تن گاز از این کشور خریداری می کند. با قراردادی که با کشور روسیه امضا شده است افغانستان 72 هزار تن گاز از این کشور خریداری می کند. این قرارداد ها در حالی با دو کشور صادر کننده گاز امضا شده است که حجم ذخایر گاز طبیعی افغانستان به 450 میلیارد متر مکعب می رسد. چرا حکومت افغانستان و نهاد های مسئول به شکل بنیادی این مشکل مردم افغانستان را حل نمی کند؟ آیا خرید گاز از کشور های مختلف منجر به کاهش قیمت گاز در کشور می گردد؟
افغانستان از جمله کشور های است که دارای منابع طبیعی سرشار می باشد. با این حال، تا کنون هیچ سیاست مبنی بر استخراج معادن طبیعی افغانستان به شکل روشن تعریف نشده است. اگر چه قرارداد استخراج برخی معادن با برخی کشور ها امضا شده است اما تا هنوز، قرارداد ها اجرایی و عملی نشده است. در قسمت استخراج گاز اما، هیچ قراردادی به امضا نرسیده است. تنها در ولایت جوزجان به شکل غیر معیاری گاز استخراج می شود اما، استخراج گاز در این ولایت نه نیازمندی های این ولایت را مرفوع می سازد و نه تغییری در سیاست قیمت گذاری گاز در بازار کشور دارد. بنابراین، می توان گفت که سیاست های نهاد ها برای رفع این مشکل به شکل مقطعی تدوین می گردد. هر ساله، تنها کاری که صورت می گیرد، وارد کردن گاز از کشور های مختلف منطقه است. ترکمنستان و ایران از جمله کشور های بوده است که افغانستان در گذشته گاز طبیعی برای رفع نیازمندی شهروندان وارد می کرد. اکنون آذربایجان و روسیه نیز افزوده شده است.
پروژه تاپی از جمله پروژه هایی است که سال ها میان چهار کشور افغانستان، ترکمستان، پاکستان و هند مطرح است تا با اجرایی شدن این پروژه بخش از نیازمندی های افغانستان به گاز به شکل بنیادی حل گردد. چند هفته قبل، رئیس جمهور اعلان نمود که کار عملی پروژه تاپی تا یک ماه دیگر به صورت عملی شروع می شود. تاپی تنها پروژه ایی است که در طول چهارده سال گذشته به منظور سودمندی شهروندان و برآوردن نیازمندی شهروندان به گاز صورت می گیرد. با این حال، تا هنوز مشخص نیست که این پروژه عملی خواهد شد یا نه. زیرا، در اجرایی شدن این پروژه موانع و چالش های مختلف از جمله مانع امنیتی وجود دارد. انتظار می رود که در کنار عملی شدن این پروژه حکومت برنامه های برای استخراج معادن طبیعی گاز کشور را نیز روی دست بگیرد تا ما تنها وابسته به کشور های دیگر نباشیم.
وابستگی به کشور های منطقه در هر سطحی که باشد، بر سیاست خارجی و اقتصادی کشور تأثیر می گذارد. از این جهت، لازم است که حکومت در کنار پروژه های مشترک با کشور های منطقه سیاست ها و برنامه های را نیز در جهت استخراج معادن طبیعی کشور روی دست بگیرد تا هم وابستگی کشور به کشور های منطقه کاهش یابد و هم شهروندان کشور با قیمت پایین بتواند به گاز مورد نیاز خود را تهییه نماید.
خرید گاز از کشور های منطقه و توزیع آن در بازار کشور اما، با چند مشکل جدی مواجه است و تأثیری چندانی بر قیمت گاز در تمام فصل سرد سال نمی گذارد. مهمترین و اساسی ترین مشکل این است که حکومت بر بازار کشور نظارت چندانی ندارد. بازار بیشتر در دست شرکت های خصوصی است و این شرکت ها در واقع قیمت اصلی را در بازار تعیین می کند. تجربه سال های گذشته نشان می دهد که قیمت گاز در بازار به شکل عجیب در نوسان بوده است. قیمت گاز در مدت زمان محدود پایین بوده است و با گذشت زمان دوباره قیمت آن دوباره افزایش یافته است. این بیانگر آن است که حکومت نظارت چندان بر بازار گاز در کشور ندارد. اگر در زمانی قیمت گاز 50 افغانی بوده است در هفته بعد به 80 الی 100 افغانی نیز رسیده است. بنابراین، در کنار خرید گاز و توزیع آن در بازار های کشور لازم است که نظارت جدی داشته باشد.
نظارت حکومت بر بازار ها اما، نباید محدود به برخی شهر های کشور باشد. لازم است که حکومت در دور افتاده ترین نقطه کشور نظارت داشته باشد و نگذارد که شرکت های خصوصی با نرخ بالا گاز عرصه نماید.
وارد کردن گاز از کشور های منطقه با یک مشکل دیگری نیز مواجه است. در بسی موارد، تانکر های حامل گاز و نفت در مرز های کشور های همسایه متوقف شده است. متوقف شدن تانکر ها هم بر قیمت گاز و نفت در بازار کشور تأثیر می گذارد و هم سیاست خارجی کشور را در قبال کشور های همسایه را تغییر می دهد. به عبارت دیگر، وارد کردن گاز از کشور های همسایه به عنوان یک ابزار تحقق منافع کشور های همسایه در کشور می باشد. آن کشور ها به صورت اساسی از این خلاء در کشور استفاده کرده و سیاست کشور را در قبال خود تغییر می دهد. در سال های گذشته بار ها، اتفاق افتاده است که تانکر های گاز و نفت در مرز های ایران و پاکستان توقف داده شده بود. از آنجایی که بار ها این مهم تکرار شده است، احتمال متوقف شدن تانکر های گاز و نفت در آینده نیز می رود. بنابراین، یکی از چالش ها و موانع فراروی تأمین نیازمندی های مواد سوخت کشور همین مسئله می باشد.
بنابراین، به چند جهت باید سیاست حکومت در برآوردن نیاز های سوخت شهروندان تغییر کند. اول باید پروژه های کلان همانند تاپی میان چند کشور منطقه است و افغانستان مسیر انتقال آن پروژه محسوب می شود و دست افغانستان را در تحت فشار قراردادن کشور های دیگر باز می گذارد، کار جدی دنبال شود. دوم اینکه به صورت جدی در استخراج منابع طبیعی همانند گاز کار صورت گیرد تا شهروندان کشور با قیمت پایین بتواند گاز مورد نیاز خود را تأمین نماید. این مهم باعث می شود که میزان وابستگی کشور به کشور های همسایه نیز کاهش یابد و افغانستان به خاطر وابستگی خود تغییری در سیاست خارجی خود نیاورد.